Araç sahibi olan veya kullanan pek çok kişi ABS, ASR ve EDL terimlerini duymuştur ve aşinadır. Ancak ABS nedir ne işe yarar, ABS nasıl devreye girer, ASR nedir ne işe yarar, ASR nasıl devreye girer, EDL nedir ne işe yarar gibi konularda bilgi sahibi değildir. Bu yazımızda bu konulara değineceğiz.
ABS Sistemi Nedir?
ABS, İngilizce Anti Bloke Brake System kelimesinin kısaltmasıdır. Türkçe anlamı Kilit Önleyici Sistem’dir. Taşıtların her türlü yük durumunda, ortaya çıkabilecek bütün yol şartlarında ve değişik hızlarda yapılan ani fren işlemi sırasında aracın tekerleklerinin kilitlenmesini önleyen sistemdir. Peki tekerleklerin kilitlenmemesi neden önemlidir. Tekerleklerin kilitlenmesi sürüş güvenliği açısından çok önemlidir, çünkü tekerleklerin kilitlenmesi aracın kaymasına sebep olur. ABS sisteminin devreye girmesi ile kayma durumu oluşmaz.
ABS Neden Önemlidir?
Araçlardaki ABS frenleme sistemi, her şartta ve koşulda aracın stabilitesini sağlar. Direksiyon hakimiyeti ve yol tutuşunu maksimize ederek fren yapma mesafesini en kısa seviyeye indirger. Acil durumlarda frene basılması ve direksiyonun sağa veya sola kırılması durumlarında direksiyon hakimiyetinin kaybedilmemesine yardımcı olur. Aşırı hızlı giden araçlarda maalesef ABS sistemi pek etkili olamamaktadır.
ABS Fren Sistemi Nasıl Çalışır?
Aracın tekerleğinde kilitlenme olacağında, bu tekerleğin devir sayısı düşmeye başlar. Böyle bir durumda ABS elektronik kumanda merkezi aracın hidrolik ünitesine “Frenin Hidroliğini Çek” şeklinde komut verir. Bu komuta istinaden geri iletme pompası, frenin hidroliğini tekerin fren silindirinden çeker. Basınç tutucu aracılığıyla da fren merkez pompası devresine iletim sağlanır. Frenlerdeki basıncın kalkması ile tekerleğin kilitlenme tehlikesi ortadan kalkmış olur. Böylece tekerleklerin dönüş hızının tekrar artmasına imkan sağlanır. Otomobil kumanda merkezi tekerleğin tekrar kuvvetli fren yapabilmesi için hidrolik ünitesine “Fren Hidroliğini Gönder” komutu verir. Manyetik supap aracılığıyla basınç tekrar artar ve ayarlama süresi yeniden başlamış olur. Araçlardaki ABS fren sistemleri aynı prensiple çalışır ancak araç marka ve modeline göre bazı teknik farklılıklar olabilmektedir.
ASR Sistemi Nedir?
ASR Anti Patinaj Sisteminin kısaltmasıdır. Araç kalkarken aniden gaza fazla yüklenirseniz araç patinaj yapar ve normal standart hızlanma süresinden daha çok zamanda hızlanır. Patinaj özellikle çok hızlı kalkış yapılan durumlarda meydana gelir. Bazen de panikle gaza çok fazla basılmasıyla oluşur. ASR Anti Patinaj Sistemi daha çok arkadan çekişli ve güçlü motoru olan araçlarda bulunmaktadır.
ASR Fren Sistemi Nasıl Çalışır?
Eğer aracın kalkışı esnasında gaza dibine kadar basarsanız ön tekerlekler olduğu yerde hızlıca dönmeye başlar. Bu araç ASR sistemli bir araç ise, sistem ön tekerleklerin arka tekerleklerden daha hızlı döndüğünü algılayacak ve daha hızlı dönen tekerleklere fren uygulayarak patinaj yapan tekerleklerin dönüş hızını düşürecektir. Patinaj bitene kadar bu frenleme işlemi devam eder.
EDL Sistemi Nedir?
EDL, Elektronik Diferansiyel Kilidi’dir. Bazı araçlarda ABS fren sistemine ek olarak EDL de bulunabilmektedir. EDL aracın çekişini, hızlanmasını ve rampalarda motorun daha performanslı çalışmasına olanak sağlayan ve otomatik olarak devreye giren bir sistem olarak tanımlanabilir.
ASR Fren Sistemi Nasıl Çalışır?
EDL sisteminde ABS sisteminin sensörlerinin kullanılmasıyla, tekerleklerin çekiş hareketleri izlenir. Elektronik kumanda merkezi gerekli hallerde tekerleklerin yavaşlamasını sağlar ve diferansiyel aracılığıyla diğer tekerleklere daha çok çekiş kuvveti uygulanmasını sağlayarak aracı dengeler. EDL sisteminden en üst düzeyde yararlanmak için araç seyir halindeyken gaz ve debriyaj pedallarını yol koşullarına uygun olarak kullanmak önemlidir.
Fren uygulanmakta olan tekerleklerin fren balatalarının aşırı ısınmasını önlemek için çok fazla yükleme durumu olduğunda EDL sistemi otomatik olarak kendisini kapatır. Bu gibi durumlarda otomobil çalışmaya devam eder ancak EDL sistemi olmayan bir araç özelliğini taşır. Aracınızın göstergelerinden EDL sisteminin aktif olup olmadığı anlaşılmamaktadır. Frenlerin soğumasıyla EDL sistemi otomatik olarak devreye girmektedir.
Araçlarda Frenlemeyi Etkileyen Durumlar Nelerdir
Su ve Tuz birikintileri
Araç kullanırken bazı sürüş şartlarında; örneğin bir su birikintisinden geçerken, aracın fren balataları ile fren diskleri suyla temas eder veya yağmurlu ve karlı havalarda buralarda su birikir veya donar. Bu gibi durumlarda aracın frenleme etkisi azalır. Bu bölgelerdeki suların erimesi veya kurumasıyla bu sorun ortadan kalkar.
Kış koşullarında buzlanma riski olan yollar genellikle ekiplerce tuzlanır. Bu tür tuzlanmış yollarda aracınız ile ilerliyorsanız tekerleklerin fren balataları ve disklerinde tuz tabakası birikebilir. Bu tuz birikintisi frenlerin tam olarak verimli çalışmasına engel olur.
Aşırı Isınma
Gerekli haller dışında frenlere boşuna basılmamalıdır. Frene her basıldığında fren balataları sürtünmenin etkisiyle ısınacaktır. Zamanla aşınan balatalar daha çok ısınmaya sebep olacaktır. Yokuş aşağı seyir halinde iken fren kullanmak yerine vitesi küçültmek fren balatalarının yükünü hafifletecektir.
Modifiye Araçların Fren Sistemine Etkisi
Modifiye yapılmış araçlarda sonradan ön spoiler veya tam boy jant kapakları gibi uygulamalar yaptırılmış ise; aracın ön fren sistemine hava giriş ve çıkışı engellenmiş olabilir. Bu gibi değişiklikler yapıldı ise fren sisteminin hava giriş ve çıkışlarının kapalı olmadığından emin olunması gerekir.
Fren Servosu
Fren servosu, motor çalışmakta iken oluşan vakum ile çalışır. Bu sebeple motorun çalışmadığı zamanlarda otomobilin hareket etmesine izin verilmemelidir. Araç çektirilirken veya fren servosu arızalı ise bu durumu dengelemek için aracın fren pedalına daha kuvvetli basılmalıdır.
